12 Temmuz 2020
Yabancıların konut yatırımı ülkemizde cari açığı azaltabilir!
TÜİK verilerine göre yabancılara konut satışı geçen yıl her ay düzenli olarak artış göstermektedir. Gayrimenkul sektörünün yaptığı kampanyalar başta olmak üzere döviz kurlarındaki artışın da etkisiyle yabancılara konut satışı rekor seviyeleri gördü. Mütekabiliyet yasasının çıktığı 2012 yılından bugüne ülkemizde yabancıya gayrimenkul satışı artarak devam etmektedir. Son on yılda olduğu gibi geçtiğimiz yılda yabancıların gayrimenkul alımları arttı.
Türkiye genelinde geçen yıl yabancılara 45.483 adet konut satılmıştır. 2019 yılındaki yabancı satışları bir önceki yıla oranla %15 oranında artış göstermiştir. İl bazında yabancılara yapılan konut satışlarında 2019 yılında ilk sırayı 20.857 konut ile İstanbul, ikinci sırayı 8.951 konut ile Antalya, Antalya’yı 2.539 konut satışı ile Ankara ve 2.213 konut satışı ile Bursa izlemektedir. Geçtiğimiz yıl yabancıya konut satışında tarihin en yüksek yılı olarak kayıtlara geçti ve gerçekleşen döviz girişi 4.5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
Cari Açığın Finansmanında Konut Satışının Payı Artıyor!
Uluslararası doğrudan yatırımlar; bir ülke sınırları dışındaki yatırımcıların ilgili ülkeye fabrika gibi üretim tesisleri kurarak, gayrimenkul edinerek veya var olan bir şirketi tamamen ya da kısmen satın alarak yaptıkları yatırımlardır. Ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkeler uluslararası doğrudan yatırımları çekmeye uğraşırlar. Gelişmiş ülkeler de geliştirmek istedikleri sektörlere, benzer biçimde uluslararası doğrudan yatırımları çekmeye çabalarlar. Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerinin başladığı 2005 yılı ile küresel krizin çıktığı 2008 yılı dahil Türkiye, tarihinin en yüksek uluslararası doğrudan yatırım miktarını çekmeyi başarmıştır. Ancak izleyen yıllarda Türkiye’ye yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında belirgin bir yavaşlama yaşanmış, buna karşılık 2016 yılından itibaren yabancıların gayrimenkul yatırımlar artarak ağırlık kazanmaya başlamıştır. Bu durum, ülkemizde cari açığın finansmanının önemli bir değişime işaret etmektedir. Yabancıya konut satışları, son yıllarda cari açığın finansmanında giderek daha büyük pay alıyor. Türkiye’nin cari işlemler hesabındaki açık, geçmiş yıllara kıyasla doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına göre her geçen yıl daha yüksek oranda yabancıya konut satışından sağlanan döviz girişiyle finanse ediliyor. 2019 yılı cari işlemler hesabındaki doğrudan yabancı yatırımlar girişinin toplamı 8,4 milyar dolarla son 15 yılın en düşük seviyesine gerilerken, bu miktarın 4,5 milyar dolarla yüzde 55’i gayrimenkul satışı yoluyla elde edilen döviz girişi oluşturdu. Gayrimenkul gelirlerinin toplam doğrudan yatırımlar içindeki payı 2018’de yüzde 45, 2017’de 42 ve 2016 yılında da yüzde 28 seviyesindeydi. Bu oran her geçen yıl giderek artmaktadır.
Diğer taraftan ödemeler dengesi hesabında cari açığın finansmanında yabancıya gayrimenkul satışından elde edilen gelirler önemli bir noktaya yükseldi. Türkiye’de ihracat dışı döviz getirisinde potansiyeli en yüksek ürünlerinden birisi olan yabancıya gayrimenkul satışı geçtiğimiz yıl 4,5 milyar dolarlık döviz girdisi ile 2019 yılında ülkelimizdeki dış ticaret açığının kapanmasındaki katkısı yüzde %16 ya yükseldi. 2017’de cari açığın yüzde 10’unu kapatan net gayrimenkul gelirleri, 2018’de de açığın kapanmasına %21 oranında katkı verdi. Yabancıya konut satışlarından oluşan gelirler 2019 yılında ise cari dengenin fazlaya dönmesinde önemli bir rol oynadı.
Yabancıların Gayrimenkul Yatırımlarının Diğer Etkileri?
Özellikle bu yıl covid 19 salgını Türkiye dahil tüm dünya ekonomilerini sarsıyor. Pandemi ile birlikte İçinde Türkiye’nin de bulunduğu gelişmekte olan piyasalar ise salgının yol açtığı "belirsizliğe" yüksek nakit (döviz) ihtiyacı, yetersiz döviz rezervleri, ciddi bütçe açıkları ve çoğunlukla özel sektörün yüksek döviz borçlarıyla yakalandı. Bu noktada turizm gelirlerinin de azaldığı bir süreçte, Türkiye için yabancıya gayrimenkul satışı ile döviz girdisine büyük katkı sağlanabilir.
Türkiye’den konut alan yabancıların diğer sektörlere de sağlayacağı faydalar ile bu sektör geniş bir alana hitap edecektir. Gayrimenkul satın alan yabancılar evi ile ilgili alışverişini ülkemizden yapacak olmasının yanı sıra, çocuğunu Türkiye’de okutacak, tedavisini Türkiye’de olacak, ticaretini Türkiye ile yapacaktır. Türkiye'nin cari açığını azaltarak yönetilebilir bir düzeye çekebilmesi için gayrimenkul sektör ününde katkıda bulunması amacıyla yabancıya gayrimenkul pazarlanmasında hükümet tarafından orta ve uzun vadeli yeni teşvik programları hazırlanması gerekmektedir. Yabancıya satışın döviz kazandırıcı hizmetler ticareti kapsamına alınması ve yabancıya konut pazarlayan şirketlere ihracatçılar gibi fuar, reklam, tanıtım ve pazarlama desteği verilmesi ile birlikte sektör daha hızlı büyüyecektir.
Soner Keleş
10.07.2020